پروتز دندانی گرایشی از مراقبت دندانی است که بر جایگزینی و بازگردانی دندانها تمرکز دارد. به عبارتی بهتر وظیفه بازیابی زیبایی و اصلاح طرح لبخند و سلامت دهان و دندان برعهده این پروتزهای دندانی است. به طور کل پروتز به معنی جایگزین کردن عضوی از بدن با مشابه مصنوعی آن میباشد، که پروتز دندان نیز یکی از انواع پروتزهاست. پروتزهای دندان خود بر 3 قسم است : پروتزهای ثابت، متحرک و ایمپلنت. مهمترین هدف استفاده از پروتز دندان، بازسازی و بهبود عملکرد دهان و دندان به ویژه عمل جویدن میباشد.
پروتز ثابت به پروتزی اطلاق میگردد که بر روی دندان طبیعی تراشیده شده یا بر روی پایه دندان از طریق چسب ثابت میگردد. وقتی دندانی به دلایل مختلفی از جمله پوسیدگی ، ضربه ، درمان ریشه و … در حدی ضعیف شده باشد که از نظر دکتر با مواد ترمیمی قابل نگهداری نباشد روکش دندان پیشنهاد میشود. روکش همانند یک بافت یکپارچه، دندان را در بر میگیرد و مانع شکستن آن در برابر نیروهای جویدن و فکی میشود.
از نمونه پروتز ثابت میتوان تاج یا کراون و بریج را نام برد. این پروتزها به دندان چسبانده میشوند به همین دلیل عنوان ثابت گرفتهاند. پروتز ثابت میتواند متکی بر دندان یا ایمپلنت باشد. پروتزهای ثابت متکی بر دندان، کراون و بریج (یا همان روکش) و لمینیتها میباشند.
کراون (تاج): در این نوع پروتز روکش روی یک دندان تراش خورده سوار میشوند و چون قابل در آوردن توسط بیمار نمیباشد به آن پروتز ثابت میگویند. کراونها دارای دو نوع زیرکونیا (تمام سرامیک) و PFM (بازدید ساخت فلزی) هستند. البته تمام سرامیک زیباتر است.
PFM: در این نوع پروتز، ابتدا فریم یا یک چارچوب از فلزات مخصوصی همچون پالادیوم، تیتانیوم و یا طلا، که به روکش یا بریج ثبات میدهند ساخته میشود. سپس لایه ای از سرامیک دندانی به این فریم متصل میشود جهت بازسازی ظاهر و جونده.
موقعیت دندان در فک، میزان سنج باقیمانده از دندان، وجود فضای کافی در فک مقابل، وضعیت سلامت لثه، طول مناسب ریشه دندان، عدم وجود ضایعه یا کیست در اطراف ریشه دندان از جمله موارد ضروری است که برای اقدام به ساخت روکش دندان باید نظر گرفته شود. روکشهای PFM ترکیبی از فلز و چینی هستند، PFM در معنای لغوی خلاصه شده سرامیک جوش خورده به فلز است. اسکلت ساختاری آن که وظیفه زیبایی را بر عهده دارد از جنس چینی است. از روکشهای PFM میتوان برای دندانهای قدامی، خلفی، حتی در بریج و ایمپلنتها استفاده کرد.
روکش زیرکونیوم:
روکش زیرکونیا یکی از انواع روکشهای تمام سرامیک است که به کمک فریمهای زیرکنیومی تقویت شده است. از لحاظ ساختاری مشابه PFM است با این تفاوت که به جای استفاده از فلز در مرکز روکش از زیرکونیم که به رنگ سفید است استفاده میشود ولی استحکام آن بسیار بیشتر از آلیاژهای فلزی است. از مزایای روکش زیرکونیا میتوان استحکام و مقاومت بسیار بالا، مقاومت در مقابل ساییدگی و استهلاک، قابلیت تغییر از نظر رنگ، شکل و اندازه، شفافیت بسیار مشابه دندان طبیعی و زیست سازگار بودن را نام برد. جنبه زیبایی این نوع روکش بزرگترین مزیت آن است. این روکشها بسیار طبیعی دیده میشود و میتوان آنها را برای دندانهای جلویی استفاده کرد طوریکه حتی از دندانهای طبیعی که جایگزین آن میشود زیباتر و بهتر به نظر برسد. این نوع روکش از یک بلوک یک دست و خالص زیرکونیا تراش خورده میشود و در دمای بسیار بالا آماده سازی میشود تا از مرغوبیت روکش اطمینان حاصل شود. به همین دلیل نسبت به روکش PFM طول عمر و دوام بیشتری دارند و احتمال لب پر شدن و شکستگی آنها بسیار کمتر است.
به جرات میتوان گفت، در صورت ساخت صحیح، استحکام روکش زیرکونیوم تا بیش از 50 سال است. به همین دلیل امروزه رواج گسترده ای پیدا کرده و غیر آلرژیک بودن، غیر الکتریکی بودن با مشخصات منحصر به فرد از عبور نور، دلیل انتخاب این نوع روکش است. در واقع زیرکونیا مادهای خنثی و بیاثر است که هیچ گونه واکنش شیمیایی و آلرژیک ندارد. ساخت آن ماشینی بوده و به صورت اتوماتیک با دستگاه CAD CAM انجام میشود. عمده مزیت این روکش های زیرکونیوم عدم آسیب به بافت لثه میباشد. چون فلزی در روکش به کار نرفته التهابی در لثه ایجاد نخواهد کرد و همچنین تنوع در رنگ پذیری این روکشها، این نوع روکشها را متمایز کرده است چون دندانهای افراد دارای درجه سفیدی و تیرگی یکسانی نبوده لذا با استفاده از تنوع رنگ موجود در این روکش ها، نمای کاملا زیبایی برای فرد فراهم خواهد شد. ضمنا این روکشها نیاز به حداقل تراش دندان خواهند داشت و هیچگونه سایشی در دندانهای مجاور ایجاد نخواهد کرد.